Prinsip-prinsip Dan Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Pertumbuhan Dan Perkembangan Kanak-kanak.
1.0 Prinsip-prinsip Yang Mempengaruhi Pertumbuhan Dan
Perkembangan Kanak.
Terdapat 7 prinsip dalam pertumbuhan
dan perkembangan kanak-kanak iaitu prinsip perkembangan berlangsung dari kepala
ke bawah, prinsip perkembangan berlangsung dari tengah badan ke bahagian luar, prinsip
perkembangan bergantung pada kematangan dan pembelajaran, prinsip perkembangan
berlangsung daripada mudah kepada yang lebih kompleks, prinsip tumbesaran dan
perkembangan adalah satu proses yang berterusan, prinsip tumbesaran dan
perkembangan berlangsung daripada umum ke spesifik serta prinsip kadar tumbesaran
dan perkembangan tersendiri.
1.1 Prinsip perkembangan berlangsung dari kepala ke bawah
Prinsip perkembangan berlangsung
dari kepala ke bawah ialah kanak-kanak mula mengawal diri dari bahagian kepala
ke bahagian tangan dan seterusnya ke kaki. Kanak-kanak mula berkembang dari
otak, kemudian mereka mempelajari untuk memegang objek-objek dan seterusnya
mempelajari untuk merangkak, berdiri atau berjalan.
1.2 Prinsip perkembangan berlangsung dari tengah badan ke
bahagian luar
Prinsip perkembangan berlangsung
dari tengah badan ke bahagian luar bermaksud saraf tunjang kanak-kanak
berkembang dahulu daripada bahagian-bahagian badan yang lain. Bahagian lengan
kanak-kanak berkembang dahulu daripada bahagian telapak tangan dan bahagian
tangan serta bahagian kaki berkembang dahulu daripada jari-jari.
1.3 Prinsip perkembangan bergantung pada kematangan dan
pembelajaran
Apabila bahagian otak dan sistem
saraf berkembang dengan pembelajaran baru daripada persekitaran, kanak-kanak
akan bertambah baik dalam pemikiran dan kemahiran psikomotor. Ini merupakan prinsip
perkembangan bergantung pada kematangan dan pembelajaran. Kanak-kanak harus
matang ke suatu tahap tertentu sebelum mereka dapat memperolehi kemahiran baru.
Misalnya seseorang bayi yang berumur enam bulan masih belum dapat merangkak kerana
sel-sel otak dan sistem saraf untuk merangkak belum matang lagi.
1.4 Prinsip perkembangan berlangsung daripada mudah
kepada lebih kompleks
Bagi prinsip perkembangan
berlangsung daripada mudah kepada yang lebih kompleks, Kanak-kanak hanya boleh
memahami contoh-contoh yang abstrak, bahasa yang mudah faham dan menggunakan
kemahiran kognitif ketika pada zaman awal kanak-kanak. Misalnya guru mengajar nombor dalam mata pelajaran
matematik bagi murid-murid tahun satu,
guru haruslah menunjukkan bilangan objek dahulu daripada angka. Ini kerana
kanak-kanak mengalami perkembangan secara langsung daripada peringkat mudah
kepada peringkat yang lebih kompleks.
1.5 Prinsip tumbesaran dan perkembangan
Dalam prinsip tumbesaran dan
perkembangan adalah satu proses yang berterusan, kanak-kanak membina
pengetahuan dan kemahiran berdasarkan apa yang mereka telah perolehi atau
ketahui daripada pengetahuan dan pengalaman yang lalu. Contohnya blok binaan,
kanak-kanak membina dan mengumpul ilmu pengetahuan secara beransur-ansur.
1.6 Prinsip tumbesaran dan perkembangan berlangsung
daripada umum ke spesifik
Prinsip seterusnya ialah prinsip
tumbesaran dan perkembangan berlangsung daripada umum ke spesifik. Tumbesaran
kanak-kanak berlaku daripada pergerakan otot besar kepada pergerakan otot yang
lebih kecil. Misalnya kanak-kanak mestilah sudah boleh menggenggam sesuatu
objek dengan tangan dahulu, barulah mereka belajar dengan menggunakan jari-jari
tangan.
1.7 Prinsip Kadar tumbesaran dan perkembangan tersendiri
Kadar tumbesaran dan perkembangan tersendiri juga merupakan salah satu prinsip dalam pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak. Pola, urutan tumbesaran dan perkembangan adalah serupa bagi semua kanak-kanak, tetapi kadar tumbesaran adalah berlainan bagi setiap kanak-kanak. Pertumbuhan seseorang berlaku sehingga satu tahap sahaja, tetapi perkembangan boleh berlaku sehingga akhir hayat. Misalnya pertumbuhan anggota badan seseorang berlaku sehingga umur 21 tahun sahaja, manakala seseorang itu boleh terus menuntut ilmu pengetahuan di institut pengajian tinggi walaupun umur sudah berusia 40.
1.7 Prinsip Kadar tumbesaran dan perkembangan tersendiri
Kadar tumbesaran dan perkembangan tersendiri juga merupakan salah satu prinsip dalam pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak. Pola, urutan tumbesaran dan perkembangan adalah serupa bagi semua kanak-kanak, tetapi kadar tumbesaran adalah berlainan bagi setiap kanak-kanak. Pertumbuhan seseorang berlaku sehingga satu tahap sahaja, tetapi perkembangan boleh berlaku sehingga akhir hayat. Misalnya pertumbuhan anggota badan seseorang berlaku sehingga umur 21 tahun sahaja, manakala seseorang itu boleh terus menuntut ilmu pengetahuan di institut pengajian tinggi walaupun umur sudah berusia 40.
1.8 Ciri-ciri Pertumbuhan Dan Perkembangan Kanak-kanak
Ciri-ciri pertumbuhan dan
perkembangan seseorang individu boleh ditentukan mengikut peringkat-peringkat
seperti pralahir (dalam 9 bulan), bayi (0 bulan - 2 tahun), awal kanak-kanak (2
tahun - 6 tahun), akhir kanak-kanak (6 tahun - 11 tahun), awal remaja (11 tahun
- 15 tahun), akhir remaja (15 tahun - 21 tahun), dewasa ( 21 tahun - 60 tahun)
dan tua ( 60 tahun ke atas).
Pertumbuhan ialah perubahan yang
dapat dilihat dengan nyata dan diukur daripada satu peringkat ke peringkat yang
lain. Ciri-ciri pertumbuhan manusia adalah seperti kuantitatif iaitu dapat
dilihat dan diukur, saiz dan struktur badan bertambah dan kanak-kanak kelihatan
lebih besar secara fiizikal. Selain daripada itu, saiz otak dan organ-organ
dalaman juga bertambah. Pertambahan saiz otak memberi kanak-kanak keupayaan
yang lebih seperti menaakul dan mengingat. Maka pertumbuhan adalah melibatkan
aspek kognitif dan fizikal. Peringkat pertumbuhan adalah sama bagi semua
individu tetapi kadarnya adalah berlainan.
Perkembangan ialah perubahan
kualitatif yang tidak dapat diukur secara kuantitatif tetapi dapat dilihat
daripada sifat baru yang berlainan daripada peringkat lebih awal. Perkembangan
manusia ialah satu proses perubahan yang berlaku akibat tindakan yang saling
berkaitan antara perkembangan jasmani dengan pembelajaran. Perubahan-perubahan
ini adalah dari segi jasmani, emosi, mental dan sosial. Ringkas kata, perubahan
itu bersifat kualitatif. Perubahan-perubahan itu adalah dari segi fungsi.
Proses perkembangan membawa perubahan ke arah sifat-sifat yang sejagat serta
mengikut aturan semula jadi. Contohnya, seseorang kanak-kanak kecil berupaya
meniarap sebelum merangkak, duduk sebelum berdiri dan berjalan sebelum berlari.
Proses perkembangan berterusan sepanjang hayat bagi seseorang individu.
Perubahan tingkah laku berlaku dalam keadaan yang berterusan dan menerusi
peringkat-peringkat kematangan tertentu. Peringkat-peringkat perkembangan
membawa perubahan yang menuju ke arah tertentu serta dapat dijangkakan.
Perkembangan dipengaruhi oleh baka dan persekitaran. Baka dapat menentukan had
perkembangan seseorang manakala persekitaran akan menolong perkembangan
mencapai ke tahap yang maksimum
2. 0 Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Pertumbuhan Dan Perkembangan
Kanak-Kanak
Terdapat beberapa faktor yang boleh
mempengaruhi pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak. Faktor-faktor tersebut
adalah seperti pengaruh genetik, pengaruh persekitaran, kebudayaan dan
kepercayaan sebuah masyarakat, guru dan sekolah serta sumber teknologi.
2. 1 Faktor Baka
Faktor pertama yang mempengaruhi pertumbuhan dan perkembangan ialah faktor baka. Perkataan baka berasal daripada perkataan Latin" Heres". Perkataan ini bermaksud sifat-sifat fizikal, personaliti, pembawaan daripada ibu bapa diturunkan kepada anak-anak. Ia juga dikenali sebagai gen. Baka adalah terdiri daripada nukleoprotein yang menentukan ciri keturunan. Ia tersimpan di dalam lokus kromosom. Kromosom mengandungi bahan DNA dan RHA ( sifat baka). Setiap individu yang normal mmempunyai 23 pasang kromosom. Apabila proses persenyawaan antara sperma ( telur lelaki ) dan ovum ( telur perempuan ) berlaku, kromosom-kromosom ini akan terjalin dan mempengaruhi ciri-ciri yang ada pa da seseorang individu . Hai ini akan diwarisi oleh bayi yang lahir pada masa depan.
Faktor pertama yang mempengaruhi pertumbuhan dan perkembangan ialah faktor baka. Perkataan baka berasal daripada perkataan Latin" Heres". Perkataan ini bermaksud sifat-sifat fizikal, personaliti, pembawaan daripada ibu bapa diturunkan kepada anak-anak. Ia juga dikenali sebagai gen. Baka adalah terdiri daripada nukleoprotein yang menentukan ciri keturunan. Ia tersimpan di dalam lokus kromosom. Kromosom mengandungi bahan DNA dan RHA ( sifat baka). Setiap individu yang normal mmempunyai 23 pasang kromosom. Apabila proses persenyawaan antara sperma ( telur lelaki ) dan ovum ( telur perempuan ) berlaku, kromosom-kromosom ini akan terjalin dan mempengaruhi ciri-ciri yang ada pa da seseorang individu . Hai ini akan diwarisi oleh bayi yang lahir pada masa depan.
Gen ibu bapa diturunkan kepada anak-anak. Ciri fizikal adalah sama dengan ibu bapa. Misalnya, warna dan bentuk mata, warna dan jenis rambut, warna kulit dan serta jenis darah adalah sama dengan ibu bapa. Baka juga menentukan potensi seseorang individu. Bagi ibu bapa yang mempunyai bakat seperti melukis, menyanyi atau menari, bakat tersebut akan diwarisi oleh anak-anak melali gen. Selain itu, baka boleh menentukan struktur organ seseorang individu. Anak akan sihat sekiranya baka yang diwarisi daripada ibu bapa adalah sihat. Penyakit-penyakit seperti diabetes dan hemofilia adalah penyakit yang disebabkan oleh pengaruh baka.
Dalam sel badan kita terdapat pusat aktiviti yang disebut sebagai nukleus. Dalam nukleus tersebut terdapat kromosom yang mengandungi gen. Gen ini berfungsu untuk mengawal sifat kita. Sebagai contoh, ia mengawal rambut seseorang sama ada kerinting atau tidak. Gen juga merupakan bahan baka yang membawa maklumat genetik yang terletak dalam kromosom. Jika didihat menerusi mikroskop, kromosom adalah struktur bebenang dalam nukleus sel. Gen yang terkandung dalam kromosom adalah pembawa baka kanak-kanak. Seseorang individu membawa 23 pasang kromosom yang diwarisi dari ibu bapa mereka. Kromosom yang ke-23 dikenal dengan kromosom gender atau yang menentukan jenis jantina. Apabila seseorang ayah menurunkan kromosom x maka akan menghasilkan kombinasi XX dan jenis kelamin anak akan menjadi anak perempuan. Apabila menurunkan kombinasi XY dan jenis kelamin anak akan menjadi anak lelaki.
Genetik memainkan peranan dalam menentukan
ciri-ciri fizikal seperti warna rambut, warna mata, ketinggian, paras rupa dan
bentuk. Contohnya, ibu bapa yang berambut hitam akan melahirkan anak yang
berambut hitam. Ibu bapa yang berambut kerinting akan melahirkan anak yang
berambut kerinting. Genetik juga menyimpan sifat-sifat intelektual ibu bapa
masing-masing. Ia termasuk potensi, bakat, pemikiran dan tabiat semulajadi ibu
bapa masing-masing. Contohnya bakat bermain bola sepak yang ada pada bapa
kanak-kanak turut ada pada kanak-kanak tersebut. Ini berlaku terhadap pemain
veteren terbaik dunia, Madonna dari Argentina anaknya juga turut berbakat dalam
sukan bola sepak.
Genetik
juga diwarisi melalui proses mutasi. Mutasi merupakan perubahan
organisasi materi genetik yang berupa gen atau kromosom dari suatu
individu dan diwariskan kepada generasi yang berikutnya. Bahan-bahan yang menyebabkan mutasi terjadi
disebut mutagen. Terdapat tiga jenis mutagen iaitu mutagen kimia, mutagen bahan
fisika dan mutagen bahan biologi. Kolkisin dan zat digitonin ialah mutagen
bahan kimia. Sinaran ultraungu, sinaran radioaktif dan sinaran gamma merupakan
mutagen bahan fisika. Manakala mutagen bahan biologi ialah virus dan
bateria.
Terdapat 2 jenis mutasi iaitu mutasi gen dan mutasi kromosom. Mutasi gen adalah perubahan yang terjadi pada susunan molekul DNA atau gen. Mutasi gen terjadi pada susunanan kimianya (DNA). Apabila strukstur kimia gen berubah maka fungsinya pun akan berubah. Gen yang mengalami mutasi terdapat pada sel-sel tubuh se ( sel somatis) maka perubahan diturunkan ke sel anak melalui pembelahan mitosis. Apabila gen yang mengalami mutasi terdapat pada sel kelamin (gamet) maka perubahan akan diwarisi pada keturunannya. Mutasi kromosom ialah perubahan yang terjadi pada struktur dan susunan kromosom. Mutasi kmromosom juga disebut sebagai mutasi aberasi. Mutasi ini dapat ditemui apabila kromosom hilang atau bertambah sehingga terjadi perubahan pada jumlah kromosom.
Terdapat 2 jenis mutasi iaitu mutasi gen dan mutasi kromosom. Mutasi gen adalah perubahan yang terjadi pada susunan molekul DNA atau gen. Mutasi gen terjadi pada susunanan kimianya (DNA). Apabila strukstur kimia gen berubah maka fungsinya pun akan berubah. Gen yang mengalami mutasi terdapat pada sel-sel tubuh se ( sel somatis) maka perubahan diturunkan ke sel anak melalui pembelahan mitosis. Apabila gen yang mengalami mutasi terdapat pada sel kelamin (gamet) maka perubahan akan diwarisi pada keturunannya. Mutasi kromosom ialah perubahan yang terjadi pada struktur dan susunan kromosom. Mutasi kmromosom juga disebut sebagai mutasi aberasi. Mutasi ini dapat ditemui apabila kromosom hilang atau bertambah sehingga terjadi perubahan pada jumlah kromosom.
Mutasi dapat mempengaruhi
pertumbuhan kanak-kanak dan menyebabkan penyakit-penyakit seperti Polidaktil,
Anemia Sel Sabit, Albino, Sindrom Down, dan Sindrom Turner. Polidaktil ialah
bilangan jari tangan dan kaki lebih daripada 5 pada satu tapak. Kanak-kanak
Polidaktil mengalami kecacatan dari segi fizikal sahaja. Tahap kecerdasan
kanak-kanak Polidaktil adalah normal seperti kanak-kanak yang lain. Jadi,
mereka boleh mengikuti pembelajaran seperti biasa.
Penyakit Anemia Sel Sabit terjadi
ketika sel-sel darah merah tidak berfungsi cekap dan tidak dapat mengangkut
oksigen ke seluruh badan. Sel-sel darah merah musnah sebelum tempoh hayat. Penyakit Anemia Sel Sabit yang teruk boleh
membawa maut. Kanak-kanak yang berpenyakit Anemia Sel Sabit berasa pening
kepala, tidak bersemangat dan tidak
dapat menumpukan perhatian ketika guru sedang mengajar. Ini dapat mempengaruhi
dan menjejaskan perkembangan kanak-
kanak.
Sindrom Down
terjadi ketika perubahan berlaku semasa proses meiosis. Bilangan kromosom bertambah
1 pada kromosom yang ke-21. Kanak-kanak Sindrom Down mengalami kecacatan dari
segi fizikal seperti kepala lebar dan pendek, mata sempit miring ke samping,
bibir tebal, lidah besar dan menjulur serta air liur selalu menetes keluar. Selain
itu, tahap kecerdasan mereka juga terjejas seperti mengalami terencat akal. Penyakit
ini mempengaruhi dan menjejaskan perkembangan kanak-kanak. Mereka tidak dapat
mengikuti pembelajaran dalam kelas biasa manakala perlu mengikuti pendidikan
khas.
2.2 Faktor Pengaruh Persekitaran
Faktor kedua yang mempengaruhi
pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak ialah pengaruh
persekitaran. Pengaruh persekitaran termasuk faktor keluarga dan
pengaruh rakan sebaya. Keluarga juga merupakan satu latar persekitaran
yang banyak mempengaruhi perkembangan seseorang individu. Selain daripada
mempunyai pertalian darah, mereka mempunyai pertalian emosi dan sosial kerana
mereka sentiasa mempunyai hubungan rapat. Kanak-kanak yang dilindungi dan
dijaga dengan baik akan merasa selamat dan yakin dan mempunyai ‘self-esteem’
yang tinggi. Cara gaya asuhan dan didikan ibu bapa juga akan mempengaruhi
pembentukan personaliti seseorang anak. Kanak-kanak dilahirkan dalam sebuah keluarga yang
mesra dan penuh dengan kasih sayang, mereka akan mengalami perkembangan emosi
yang sihat. Kanak-kanak dilahirkan dalam keluarga yang bermasalah seperti keganasan,
ibu bapa yang berjudi atau berkaki botol maka ini boleh mempengaruhi dan
menjejaskan pemikiran serta kelakuan seseorang kanak-kanak. Kanak-kanak tersebut
akan berfikiran dan berkelakuan negatif .
2.3 Faktor Rakan Sebaya
Rakan sebaya memainkan peranan penting dalam kehidupan seseorang kanak-kanak. Rakan sebaya boleh mendorong kanak-kanak mencapai impian atau sebaliknya. Hal ini kerana pengaruh rakan sebaya adalah penting dalam perkembangan kanak-kanak, khasnya dari perkembangan intelek, sahsiah, emosi dan sosial. Misalnya, kanak-kanak bergaul dengan rakan sebaya yang rajin belajar akan mendorong perkembangan intelek dasn potensi ke tahap optimum. Kanak-kank yang bersosialisasi dengan rakan sebaya yang bersopan santun akan menyerap nilai-nilai murni yang positif daripada mereka. Manakala rakan sebaya yang bersikap negatif dan anti sosial maka ada kecenderungan kanak-kanak turut terjebak dengan perkara-perkara yang tidak diingini. Akhlak dan nilai yang diamalkan oleh rakan sebaya lazimnya akan mempengaruhi tingkah laku kanak-kanak turut bertingkah laku sedemikian kerana mereka takut disingkir oleh rakan sebaya mereka.
2.3 Faktor Rakan Sebaya
Rakan sebaya memainkan peranan penting dalam kehidupan seseorang kanak-kanak. Rakan sebaya boleh mendorong kanak-kanak mencapai impian atau sebaliknya. Hal ini kerana pengaruh rakan sebaya adalah penting dalam perkembangan kanak-kanak, khasnya dari perkembangan intelek, sahsiah, emosi dan sosial. Misalnya, kanak-kanak bergaul dengan rakan sebaya yang rajin belajar akan mendorong perkembangan intelek dasn potensi ke tahap optimum. Kanak-kank yang bersosialisasi dengan rakan sebaya yang bersopan santun akan menyerap nilai-nilai murni yang positif daripada mereka. Manakala rakan sebaya yang bersikap negatif dan anti sosial maka ada kecenderungan kanak-kanak turut terjebak dengan perkara-perkara yang tidak diingini. Akhlak dan nilai yang diamalkan oleh rakan sebaya lazimnya akan mempengaruhi tingkah laku kanak-kanak turut bertingkah laku sedemikian kerana mereka takut disingkir oleh rakan sebaya mereka.
2.4 Faktor Kebudayaan Dan Kepercayaan
Faktor
seterusnya ialah kebudayaan dan kepercayaan sesuatu masyarakat. Masyarakat merupakan alam kehidupan manusia. Kebudayaan dan kepercayaan
masyarakat yang berbeza juga boleh mempengaruhi perkembangan kanak-kanak dalam
aspek sosio-emosi, personaliti dan mental. Misalnya, perbezaan nilai hidup
membentuk perbezaan falsafah hidup di kalangan kanak-kanak, perbezaan
kebudayaan dan agama melahirkan perbezaan cara hidup serta tingkah laku
manusia, sebuah masyarakat yang sihat akan mempengaruhi anggotanya dengan membentuk
sikap yang sihat seperti bertanggungjawab, rajin berusaha, bermoral, beretika
serta kuat beragama dengan nilai kerohanian yang sempurna, masyarakat yang
menitikberatkan kebendaan akan mempengaruhi sikap kanak-kanak yang mementingkan
diri sendiri dan bersikap materialistik serta mengabaikan nilai-nilai kerohanian
dan nilai kejiwaan. Bagi kebudayaan masyarakat yang menitikberatkan aspek
keagamaan akan melahirkan kanak-kanak yang beriman. Misalnya Bhutan merupakan sebuah
negara Buddha. Bhutan terletak di antara negara China dan India. Bhutan menitikberatkan
aspek keagamaan. Ibu bapa di negara tersebut menghantar kanak-kanak mereka ke
tokong untuk menuntut ilmu keagamaan. Hal ini menyebabkan kebudayaan masyarakat
Bhutan melahirkan kanak-kanak yang beriman.
2. 5 Sumber Teknologi
Perkembangan kanak-kanak pula dipengaruhi oleh pendedahannya kepada sumber
teknologi yang terdapat di alam kehidupannya. Sumber teknologi ini merujuk
kepada maklumat-maklumat yang diperolehi daripada bahan-bahan bacaan seperti
suratkhabar, majalah, iklan, filem, radio, televisyen dan komputer. Seperti
yang kita ketahui bahawa pendedahan kanak-kanak kepada sumber teknologi yang
sihat akan meningkatkan kadar perkembangan kognitif, emosi dan sosial. Sebaliknya,
kanak-kanak yang didedahkan kepada sumber teknologi yang berunsur keganasan,
luncah atau kezaliman, akan membentuk sikap yang negatif dan personaliti yang
tidak diingini.
2.6 Faktor Sekolah Dan Guru
Sekolah dan guru memainkan peranan penting dalam
perkembangan identiti seseorang kanak-kanak. Ini kerana kanak-kanak banyak
menghabiskan masa di sekolah menerusi aktiviti akademik, aktiviti kokurikulum
dan menghabiskan kerja tambahan sekolah. kanak-kanak juga didedahkan kepada
guru yang sentiasa menekankan pencapaian akademik, motivasi untuk belajar
penguasaan kemahiran dan mempertingkatkan kemajuan serta sikap terhadap
tanggungjawab, kepimpinan, dan autoriti. Selain itu, guru dan sekolah juga merupakan agen perubahan dan diberi tugas untuk
memperkembangkan potensi kanak-kaanak secara menyeluruh dan bersepadu, demi
mewujudkan insan yang harmonis dan seimbang dari segi intelek, rohani, emosi
dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Tugas murni ini
telah dimaktubkan dalam Falsafah Pendidikan Kebangsaan yang diisytiharkan pada
tahun 1988.
3. 0 Pengaruh Alam Belajar Dengan Perkembangan
Individu.
Sistem sosial merupakan sesuatu sistem interaksi dan
aktiviti manusia dalam sesebuah masyarakat. Keberkesanan sebuah bilik darjah
bergantung kepada cara interaksi di antara guru dengan murid, murid dengan
murid serta murid dengan bahan pembelajaran. Pengaruh alam belajar dengan
perkembangan individu merangkumi 4 iaitu komponen fizikal, komponen psikososial, komponen budaya
dan komponen teknikal. Komponen fizikal
ialah keadaan fizikal bilik darjah, bahan pelajaran dan kemudahan alam
persekitaran. Keselamatan, kesihatan, kemesraan, keceriaan dan kawalan displin
merupakan komponen psikososial. Komponen budaya iaitu budaya sekolah termasuk
adat resam, agama dan sistem sosial. Kepimpinan, kecekapan, kemahiran mengajar
pula merupakan komponen teknikal. Teknik yang digunakan oleh guru boleh
merangsangkan semangat dan kesediaan murid-murid untuk belajar. Faktor-faktor
yang boleh mempengaruhi cara dan suasana interaksi di dalam sekolah sebagai
alam belajar lazimnya diklasifikasi kepada faktor fizikal, faktor kemanusiaan dan faktor
teknikal.
3.1 Faktor Fizikal Alam Belajar
Bagi faktor fizikal, suasana fizikal kondusif merupakan
faktor yang penting untuk meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran
bilik darjah. Faktor fizikal sekolah merangkumi susunan bentuk fizikal di dalam
bilik darjah dan kawasan sekolah. Penyususunan kerusi dan meja murid-murid
mengikut kumpulan seperti kelas KBSR akan memudahkan interaksi di antara murid
dengan murid dan murid dengan guru. Suasana di bilik darjah yang dihiasi dan
diatur kemas dengan pelbagai carta, gambar dan alat bantu mengajar dapat
menggalakkan aktiviti pengajaran dan pembelajaran. Saiz bilik darjah yang
mempunyai ruang yang mencukupi untuk bergerak dapat memberi keselesaan kepada
kanak-kanak menjalankan aktiviti kumpulan atau aktiviti permainan. Saiz
sesebuah sekolah, bilangan kanak-kanak di dalam kelas dan keupayaan guru pula
akan memberikan kesan yang berbeza terhadap perkembangan pembelajaran
kanak-kanak. Contohnya, jika bilangan ahli di dalam sesebuah kelas adalah
kecil, maka guru akan mudah berinteraksi dengan lebih kerap serta memberi
layanan yang sempurna terhadap kanak-kanak. Jadi, pembelajaran akan menjadi
lebih berkesan berbanding kanak-kanak yang belajar di dalam kelas yang terlalu
ramai. Tingkap-tingkap dan pintu yang mencukupi akan membolehkan cahaya masuk
dan udara beredar dalam bilik darjah. Keadaan
cahaya dan udara bilik darjah yang mencukupi dapat membangkit kan
semangat belajar dan membawa keselesaan kepada murid semasa proses pengajaran
dan pembelajaran dijalankan.
Selain
faktor fizikal bilik darjah, faktor fizikal kawasan sekolah juga dapat
mempengaruhi keberkesanan pengajaran dan pembelajaran secara tidak langsung.
Faktor fizikal kawasan sekolah merangkumi bentuk bangunan sekolah, pokok bunga
yang ditanam dan kemudahan-kemudahan seperti tempat bermain, perpustakaan,
pusat sumber dan makmal sains. Bangunan sekolah yang indah, kawasan sekolah
yang bersih dan ditumbuhi pelbagai jenis pokok bunga serta dilengkapi dengan
kemudahan-kemudahan tempat bermain dan berehat dapat membawa suasana keselesaan
kepada kanak-kanak. Suasana yang kondusif dapat menyegarkan fikiran kanak-kanak
semasa berehat dan memulihkan semangat mereka untuk meneruskan pelajaran yang
seterusnya. Kekurangan kemudahan di sekolah luar bandar seperti elektrik,
komputer, internet, perpustakaan yang lengkap dan seumpamanya akan menjejaskan
perkembangan kanak-kanak dari pelbagai aspek. Perbezaan kelas sosial
kanak-kanak juga akan mempengaruhi corak pergaulan dan sikap kanak-kanak di
sekolah. Pembelajaran kanak-kanak
juga akan dipengaruhi oleh sekolah yang mereka hadiri. Bagi sekolah yang hanya
mengutamakan akademik, akan menghasilkan kanak-kanak yang kurang berminat dalam
sukan dan permainan. Iklim sekolah yang kondusif
serta dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan pengajaran-pembelajaran akan
membantu perkembangan kognitif, afektif dan psikomotor kanak-kanak.
Faktor kemanusiaan boleh diklafikasikan
kepada 2 kategori iaitu suasana sosial dan suasana emosi. Suasana sosial
merujuk kepada hubungan dan corak interaksi di antara murid dengan murid,
khasnya di dalam bilik darjah. Murid-murid di dalam sesebuah bilik darjah mempunyai
latar belakang dan sifat yang berbeza-beza. Terdapat murid yang mempunyai sifat
pendiam atau pemalu tidak suka bergaul dengan murid yang lain. Selain itu,
mereka kebiasaan akan berkawan dengan murid yang mempunyai status sosial yang
setaraf dengan mereka. Manakala suasana emosi merujuk kepada perasaan
murid-murid terhadap pemimpin dan guru mereka. Suasana emosi akan akan
menimbulkan pelbagai jenis tingkah laku murid yang ditentukan oleh sifat Guru
Besar / Pengetua serta guru dan gaya mengajarnya. Misalnya seorang guru yang
bersifat agresif akan menimbulkan suasana emosi kegelisahan di kalangan
murid-murid. Sebaliknya, guru yang bersifat peramah dan demokratik akan
menimbulkan suasana emosi kegembiraan dan kekitaan di dalam bilik darjah.
Suasana emosi yang kondusif dapat meningkatkan lagi keberkesanan pengajaran dan
pembelajaran di dalam bilik darjah ataupun di dalam kawasan sekolah.
Faktor seterusnya
ialah faktor teknikal. Faktor teknikal merujuk kepada teknik-teknik yang
digunakan untuk merangsangkan semangat dan kesediaan belajar serta suasana
sekolah yang kondusif. Faktor ini merangkumi aspek kepimpinan Guru Besar /
Pengetua, kemahiran guru, kecekapan penggunaan alat bantu mengajar mengikut
peruntukan masa serta aktiviti pembelajaran seperti pertandingan melukis,
pertandingan perbahasan, deklamasi sajak, kuiz, drama dan sebagainya. Guru yang
mempunyai kemahiran mengajar serta kecekapan menggunakan pelbagai alat bantu
mengajar dengan pengurusan masa yang berpatutuan merupakan faktor teknikal yang
penting untuk meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran di dalam
bilik darjah. Di samping itu, aktiviti-aktiviti seperti projek dan pertandingan
berunsur akademik di sekolah pula dapat merangsangkan semangat murid-murid. Ini
kerana dengan adanya aktiviti-aktiviti tersebut, murid-murid akan berusaha
dengan lebih giat lagi.
4.0
Kominiti Pembelajaran
4.1 Teori Ekologi Bronfenbrenner
Teori
Ekologi Bronfenbrenner yang
diperkenalkan oleh Urie Bronfenbrenner memfokuskan pengaruh sosiobudaya persekitaran terhadap perkembangan individu
dari peringkat lahir hingga ke peringkat dewasa. Teori Ekologi
Bronfenbrenner merangkumi 5 sistem ekologi yang berasaskan kepada
interaksi kanak-kanak dalam keluarga mereka, di antara rakan sebaya serta
orang-orang dewasa yang terdekat. Ini juga termasuk pengaruh sosiobudaya
keluarga dan komuniti tempatan. Bronfenbrenner membahagikan sistem ekologi
kepada 5 jenis sistem iaitu mikrosistem, mesosistem, ekosistem, makrosistem dan
kronosistem. Kelima-lima sistem ekologi dapat mempengaruhi perkembangan kanak-kanak.
Mikrosistem
merupakan lapisan persekitaran dalaman yang merujuk kepada aktiviti dan
interaksi yang melibatkan hubungan secara langsung. Kebanyakan kanak-kanak,
mikrosistem mungkin terhad kepada hubungan dengan keluarga sahaja. Persekitaran
tersebut akan berkembang ke arah yang lebih kompleks seperti yang sering
berlaku di pusat asuhan taska, tadika, pergaulan rakan sebaya dan pemerhatian
dalam aktiviti permainannya. Pada peringkat ini, kanak-kanak tidak hanya
terpengaruh dengan individu-individu dalam kategori mikrosistem semata-mata.
Mereka juga turut terkesan dengan perwatakan biologi dan sosialnya sendiri
seperti tabiat, perwatakan fizikal, pembawaan dan bakat dalam berinteraksi
antara dua individu berlainan dalam satu kelompok yang sama.
Mesosistem pula
terletak di lapisan kedua yang merujuk kepada hubungan dalaman di kalangan
mikrosistem seperti hubungan di rumah, sekolah dan rakan sebaya. Bronfenbrenner
berpendapat bahawa lapisan ini mempunyai hubungan yang kuat dengan lapisan
mikrosistem. Ia boleh meningkat apabila adanya sokongan dan kestabilan mikrosistem.
Mengikut Bronfenbrenner, kanak-kanak yang diberi galakan untuk berinteraksi dan
berkomunikasi dalam mesosistem telah menunjukkan prestasi yang lebih baik
daripada kanak-kanak yang kurang berpeluang.
Eksosistem
merupakan sesuatu sistem yang melibatkan persekitaran luar yang mana
kanak-kanak memainkan peranan secara pasif tetepi perkembangan mereka
dipengaruhi oleh tindakan ahli-ahli dalam eksosistem ini. Sistem ini
menerangkan perbezaaan dengan peringkat lapisan yang lain. Dalam peringkat ini,
kanak-kanak atau remaja adalah bukan terletak di dalam lapisan ini, tetapi
secara tidak langsung organisasi tersebut seperti keluarga dan saudara mara
mempengaruhi perkembangan mereka. Misalnya, sesuatu program telah diadakan oleh
Persatuan Ibu Bapa dan Guru-guru dengan pihak sekolah untuk meningkakan
pencapaian murid-murid.
Sistem
seterusnya ialah Makrosistem. Makrosistem merupakan satu konteks budaya atau
kelas sosial yang terkandung mikrosistem, mesosistem dan eksosistem. . Ia
adalah ideologi yang benar-benar luas dan menentukan tentang bagaimana
kanak-kanak perlu diuruskan, apa yang patut dianggap pada diri mereka dan apa
matlamat yang perlu mereka usaha dan mencapai pada akhirnya. Dengan ini, di
antara sesebuah budaya dengan budaya lain selalunya berbeza kerana setiap satu
mempunyai pendirian atau corak budaya tersendiri. Makrosistem merangkumi
faktor-faktor seperti jantina, etnik,
adat resam, nilai dan kedudukan sosiolekonomi masyarakat yang mempengaruhi
perkembangan kanak-kanak. Misalnya, kedudukan jantina di Negara Amerika
Syarikat adalah sama taraf.
Sistem terakhir ialah Kronosistem. Kronosistem memfokus
pengaruh keadaan sosiohistorikal dan peristiwa-peristiwa terhadap perkembangan
kanak=kanak dalam sesuatu zaman tertentu. Lapisan system ini merupakan
peringkat yang menekankan perubahan pada seseorang atau konteks perkembangan
ekologi boleh memberi kesan terhadap perkembangan emosinya. Sebagai contohnya,
kehadiran anak baru dalam sesebuah keluarga akan membawa kepada perubahan dan
memberi kesan kepada perkembangan kanak-kanak. Selain itu, kanak-kanak yang lahir zaman teknologi maklumat adalah berbeza dengan kanak-kanak
yang lahir pada zaman dahulu. Mereka yang
lahir zaman teknologi maklumat lebih mahir menggunakan komputer berbanding
dengan kanak-kanak yang lahir pada zaman dahulu.
4.2
Kepentingan Teori Ekologi Brofenbrenner
Teori
Ekologi Bronfenbrenner yang
memfokuskan pengaruh sistem ekologi terhadap perkembangan kanak-kanak dapat
mengisikan tepat pada masanya kekosongan teori
perkembangan dan pembelajaran di antara teori behavioral dan teori
antroplogikal. Teori ekologikal ini menarik perhatian pendidik-pendidik bakan
hanya mengutamakan alam belajar dalam bilik darjah, malah juga mengutamakan
alam persekitaran di luar bilik darjah atau di luar sekolah.
Kelima-lima sistem persekitaran tersebut dapat
memberikan implikasi kepada guru dalam menyediakan diri dengan selengkapnya
semasa proses pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas. Tugas
guru bukan sahaja mengajar semata-mata, namun berperanan sebagai pembimbing
kepada murid-murid semasa di sekolah. Murid-murid banyak menghabiskan masa
bersama guru semasa di sekolah. Jadi guru bertindak sebagai pembimbing dan
penasihat kepada murid-murid. Sebagai seorang guru, mereka perlu tahu tahap
perkembangan setiap anak murid mereka. Jadi pemilihan aktiviti pengajaran yang
sesuai dengan minat, pengetahuan dan pengalaman murid dapat meningkatkan tahap
perkembangan mereka di dalam pelajaran. Guru juga mestilah peka terhadap
masalah-masalah yang dihadapi oleh murid-murid sebelum memulakan pengajaran.
Jika murid tersebut berada dalam keadaan yang tidak sedia, maka objektif
pembelajaran yang ingin disamapaikan oleh guru pada hari itu tidak akan
tercapai.
Disedikan oleh : CHUA SHU CHING
No comments:
Post a Comment